Rzekotka drzewna (Hyla arborea)

Gromada: płazy

Rząd: płazy bezogonowe

Rodzina: rzekotkowate (Hylidae)

Rzekotki to wyjątkowo ciepłolubna grupa płazów, dlatego choć liczą około 800 gatunków na całym świecie, tylko nieliczne zamieszkują Stary Kontynent. Wśród nich jest rzekotka drzewna, którą można spotkać także w Polsce. Wiele osób mylnie nazywa ją żabą, ale w rzeczywistości nie ma z nią wiele wspólnego. Jedynie z wyglądu trochę ją przypomina, ale jeśli przyjrzymy się jej bliżej, szybko dostrzeżemy, jak bardzo jest wyjątkowo na tle reszty naszych płazów.

Dwa gatunki rzekotek

Rzekotka drzewna została opisana po raz pierwszy przez Karola Linneusza, który w 1758 roku nadał jej łacińską nazwę Hyla arborea i tak zostało do dziś. Ten słynny szwedzki przyrodnik nie przewidział, że rzekotka drzewna jest tylko jednym z 10 gatunków należących do grupy Hyla arborea. Wtedy jednak o dokładnych badaniach molekularnych nie było w ogóle mowy. Teraz jest to jak najbardziej możliwe i dzięki nim, okazało się, że w Polsce żyje nie jedna, ale dwie rzekotki. Drugim gatunkiem jest rzekotka wschodnia (Hyla orientalis), która wygląda niemal tak samo, jak rzekotka drzewna, przez co strasznie ciężko je od siebie odróżnić. Rzekotka drzewna jest troszkę mniejsza od rzekotki wschodniej, jej głowa jest szersza, a podudzie krótsze. Po tych cechach trudno je jednak rozróżnić w terenie.

Bardziej przydatną różnicą jest zasięg ich występowania. Rzekotkę drzewną można znaleźć na zachodzie naszego kraju, czyli m.in. na Pomorzu Zachodnim i Środkowym, Ziemi Lubuskiej, Dolnym Śląsku, Opolszczyźnie i w zachodniej części Wielkopolski. Rzekotka wschodnia woli natomiast wschodnią Polskę, czyli np. Mazury, Podlasie, wschodnie Mazowsze i Lubelszczyznę. Oba gatunki oddziela od siebie Wisła, choć niezbyt dokładnie. Czasami zdarza się bowiem, że rzekotkę drzewną można znaleźć nieco bardziej na wschód, a rzekotkę wschodnią troszkę na zachód od Wisły. Co więcej, oba te gatunki lubią się ze sobą krzyżować, dlatego na granicy ich występowania łatwo można spotkać mieszańce.

Wygląd

Rzekotka drzewna to jeden z najmniejszych płazów w Polsce. Długość jej ciała waha się gdzieś tak w granicach 4-6 cm, a młode osobniki, tuż po przeobrażeniu się w dorosłe płazy, mają tylko 1,5 cm! Jeśli już jednak uda nam się ją wypatrzeć, to pierwszą rzeczą, jaka rzuci nam się w oczy będą… jej oczy! Te są wyłupiaste, a ich tęczówki mają piękną, złocistą barwę. Tuż za nimi znajdują się błony bębenkowe, które mają nieco inny odcień, niż ciemne smugi po bokach jej ciała, na które też warto zwrócić uwagę. Po każdej strony znajduje się jedna smuga, która biegnie od otworu nosowego aż do bioder tylnych kończyn. Dzięki niej, można ją bardzo łatwo odróżnić od żyjącej na południu Europy rzekotki śródziemnomorskiej (Hyla meridionalis). Wprawdzie smuga też jest u niej obecna, ale ciągnie się tylko do nasady przednich kończyn.

W większości przypadków, rzekotka jest zielona, ponieważ właśnie taki kolor pozwala jej się schować wśród liści drzew i krzewów. Gdy jednak zajdzie potrzeba, może zmienić swoje ubarwienie na żółte, brązowe, czarne a nawet niebieskie! Zmiana koloru zajmuje jej jakieś kilkadziesiąt minut. Chociaż rzekotka może zmienić barwę, aby się upodobnić do podłoża, na którym siedzi, to mogą też na to wpływać inne bodźce, takie jak temperatura, wilgotność i światło. Dodatkowo, wpływ mogą też mieć hormony, np. adrenalina. Kolor rzekotki może się więc zmienić, gdy czuje stres, strach lub ból. Zmiana ubarwienia jest ograniczona wyłącznie do grzbietu. Brzuch cały czas pozostaje w takim samym kolorze, czyli żółtawy lub biały.

W jakich siedliskach można ją spotkać?

Rzekotka drzewna preferuje tereny nizinne i wyżynne, dlatego w górach jest rzadkim gościem. Poza okresem godowym lubi przebywać na drzewach i krzewach po których wspina się naprawdę sprawnie. Nie jest płochliwa, więc można się do niej łatwo zbliżyć, aby ją obejrzeć z bliska. Rzekotka występuje głównie w wilgotnych lasach liściastych i mieszanych. Chętnie pojawia się też w sadach, parkach i w ogrodach, zwłaszcza w tych, które sąsiadują z obszarami porośniętymi drzewami. Niekiedy można ją znaleźć nawet na obrzeżach dużych miast i przy drogach. Unika za to terenów otwartych i lasów w których dominują drzewa iglaste.

Na czas godów, rzekotka przenosi się w okolice zbiorników wodnych. Zazwyczaj są to bagna, stawy, gliniaki, piaskownie, rowy, starorzecza, a nawet większe kałuże. Rzekotka stara się wybierać takie miejsca, w których występuje więcej, niż jeden zbiornik wodny, aby w razie potrzeby, mogła się szybko przemieścić do drugiego. Ten mały płaz jest bardzo ciepłolubny, dlatego na miejsce rozwoju kijanek wybiera mocno nasłonecznione wody o optymalnej głębokości 20-50 cm. Ważne jest także to, aby brzegi zbiornika wodnego były porośnięte gęstą roślinnością, ale też żeby nie było przy nim zbyt dużo drzew, które ograniczałyby dostęp promieni słonecznych ogrzewających wodę.

Rzekotka wybiera obszary, które nie zostały zbyt mocno przekształcone przez człowieka, choć z braku laku, pojedyncze osobniki mogą się pojawiać nawet na terenach przemysłowych i w zabetonowanych zbiornikach wodnych.

Odżywianie i obrona przed drapieżnikami

Rzekotka drzewna jest drapieżnikiem, która poluje na różne bezkręgowce. Rumuńscy badacze przeanalizowali żołądki 585 osobników, aby sprawdzić, które z nich należą do jej ulubionych. Jak się okazało trzon ich diety stanowiły pająki oraz chrząszcze, przy czym wśród tych ostatnich dominowały biegaczowate, kusakowate, sprężykowate i stonkowate. Dużo rzadziej polowały na pluskwiaki, gąsienice motyli czy ślimaki. W żołądkach niektórych osobników wykryto też bardziej nietypowe pokarmy, takie jak szczątki roślinne, czy nawet jaja żaby moczarowej, choć stanowiły tylko niewielki procent ich diety. Co więcej, znaleziono je tylko w marcu, czyli w miesiącu, gdy dostęp do bezkręgowców jest mocno ograniczony.

Na swoje ofiary poluje z zaskoczenia. Cierpliwie czeka, aż jakiś owad lub pająk zbliży się do niej a gdy tak się stanie, wysuwa swój długi, lepki język, by go złapać. Ruch ten jest tak szybki, że może złapać ofiarę znajdującą się w powietrzu. Podczas łowów, rzekotka musi jednak uważać, aby sama nie stała się czyimś posiłkiem. Na rzekotki polują większe kręgowce, takie jak ssaki, ptaki i zaskrońce. Podstawową linią obrony tego płaza jest kamuflaż. Gdy jednak zawiedzie, rzekotka ma jeszcze jednego asa w rękawie. To silna trucizna, którą wytwarzają jej gruczoły na skórze. Z tego względu absolutnie nie powinniśmy jej brać w ręce, a jeśli już się to zdarzy, to trzeba je szybko umyć, aby trucizna nie dostała się do oka, ponieważ może wywołać silne pieczenie.

Okres godowy

Rzekotki rozpoczynają swoje gody w kwietniu i kończą je w maju lub czerwcu. Dużo zależy od temperatury i jeśli np. zima utrzymuje się w kwietniu, to jej gody mogą się rozpocząć później. Pierwsze samce rozpoczynają nawoływania samic, gdy temperatura powietrza sięga powyżej 12 stopni, ale najchętniej robią to wtedy, gdy jest gorąco, duszno lub parno. Wydawane przez nie dźwięki przypominają terkotanie lub kwakanie.

Choć rzekotki są małe, to pod względem głośności biją wszystkie nasze płazy na głowę. Jak zmierzyli naukowcy, zakres ich głośności rozciąga się od 77,80 do 94,48 dB, przy czym średnia wynosi 88,85 dB. Nic więc dziwnego, że pojedynczego samca można usłyszeć z odległości wielu kilometrów, a przecież w jednym miejscu może się ich zebrać nawet kilkadziesiąt!

Samce muszą być głośne, bo tylko w ten sposób mają szansę zwabić do siebie wszystkie samice w okolicy. Wcale jednak nie mają gwarancji, że przyjdą do nich od razu jak na zawołanie. Przy odrobienie szczęścia, przywołanie samic zajmuje im „tylko” tydzień, ale zdarza się, że muszą koncertować nawet przez kilka tygodni, aby jakaś się nimi zainteresowała. Samce polegają głównie na swoim głosie, dlatego w przeciwieństwie do wielu innych płazów, nie bawią się w żadne szaty godowe. Jedyną zmianą związaną z tym okresem, jaka się u nich pojawia, to białe modzele na pierwszym palcu przednich kończyn, czyli zgrubienia pomagające im przytrzymać samicę podczas ampleksusu. W porównaniu z modzelami innych płazów są jednak dość słabo rozwinięte.

U rzekotek jest tak, że to samice wybierają sobie partnerów do rozrodu. W pierwszej kolejności kierują się wydawanymi przez nie dźwiękami, ale liczy się też ich prezencja. Samice zwracają uwagę na ich worki rezonansowe, ciemną pręgę z boku ciała i ubarwienie. Jak zaobserwowali naukowcy, najczęściej wybierają osobniki o najciemniejszych barwach. Ma to sporo sensu, bo gdyby samice kierowały się tylko dźwiękami, to łatwo mogłyby się pomylić i wybrać osobniki należące do innych gatunków. W czasie godów rzekotki trzymają się blisko zbiorników wodnych, w których się rozmnażają i rzadko się od nich oddalają na odległość większą, niż 22 m. Po ich zakończeniu rzekotki są dużo skłonniejsze do dalekich wędrówek i ich maksymalny dystans przemieszczania się może wtedy wynosić nawet do 2 km.

Rozwój kijanek

Samica składa od 200 do 1200 jaj, w pakietach po 20-150 sztuk. Jajeczko ma średnicę ok. 3-4 mm, a jego barwa może żółtawa lub jasnobrązowa. Kijanki wylęgają się po około 2-3 dniach, a ich ubarwienie jest oliwkowo-złote. Cechą charakterystyczną kijanek rzekotek są ich oczy, które inaczej niż u innych płazów, są rozmieszczone bo bokach głowy. Tuż po przyjściu na świat, osiągają tylko 5 mm ale szybko rosną i pod koniec swojego rozwoju mogą mieć około 5 cm. Kijanki są roślinożerne i żywią się glonami oraz podwodnymi roślinami. Same muszą uważać, ponieważ polują na nie liczne zwierzęta, takie jak larwy ważek czy ryby. Ich rozwój trwa zazwyczaj 3 miesiące, ale w zależności od dostępności pokarmu czas ten może się wydłużyć.

Przeobrażenie w dorosłe rzekotki następuje pod koniec lipca i w sierpniu, choć zdarza się, że odbywa się nawet we wrześniu. Wraz z nadejściem października, rzekotki zapadają w zimowy sen. W Polsce rzekotki zwykle zimują na lądzie, ukryte w różnych szczelinach, pod opadłymi liśćmi oraz wśród traw. Dorosłe rzekotki żyją do 6 lat, a dojrzałość płciową osiągają po 2 latach. Co jednak ciekawe pewien osobnik w niewoli zdołał przeżyć aż 22 lata!

Ochrona

Na chwilę obecną rzekotka drzewna wciąż jest gatunkiem dość pospolitym w całej Polsce i póki co, nic jej nie zagraża. Nie oznacza to jednak, że nie powinno się jej chronić. W ostatnich dziesięcioleciach wycofała się z niektórych stanowisk na skutek działalności człowieka. Wśród głównych zagrożeń wymienia się chociażby likwidowanie lub pogłębianie zamieszkanych przez nią stawów, zanieczyszczanie wód i intensyfikację rolnictwa. Rzekotki w stadium larwalnym są narażone na zarybianie, pogorszenie się jakości wód na skutek skażeń i eutrofizację. Dorosłe osobniki, często natomiast giną pod kołami samochodów, w płomieniach podczas wypalania traw oraz w czasie mechanicznego koszenia przydrożnych roślin.

Rzekotka drzewna jest w Polsce objęta ścisłą ochroną gatunkową. Znajduje się na Czerwonej Liście ICUN z kategorią LC, co oznacza, że jest gatunkiem niższego ryzyka. Dodatkowo została też wymieniona w Dyrektywie Siedliskowej w załączniku VI oraz w Konwencji Berneńskiej w załączniku II.

Autor: Mateusz Sowiński

Zobacz artykuł o płazach w ogrodzie: https://prawanatury.com/artykul/plazy-w-ogrodzie/

< Powrót