Domki dla zwierząt i owadów

Nasz ogród może zostać domem dla licznych zwierząt i owadów. Co można zrobić aby zwierzęta chętnie nas odwiedzały nasz ogród? Oprócz sadzenia odpowiedniej roślinności możemy wprowadzić do przestrzeni różne formy, dedykowane dla konkretnych mieszkańców. Budowa budek lęgowych, spiżarni i różnorodnych stanowisk sprzyja bioróżnorodności miejsc. W artykule dajemy kilka wskazówek i modeli do samodzielnego wykonania.
Spiżarnia dla wiewiórek
JESIENIĄ wiewiórki skrzętnie zbierają orzechy i ukrywają je w trawie, wśród liści czy w stercie gałęzi. W trakcie swoich poszukiwawczych wypraw szybko znajdą spiżarkę z orzechami i w krótkim czasie nauczą się unosić jej wieko. Jeśli drzewo ze spiżarką stoi tuż obok innych drzew, wiewiórki mogą w razie zagrożenia szybko uciec. Warto napełniać spiżarkę orzechami nawet w czasie cieplejszych zimowych dni. Zwierzęta budzą się ze snu zimowego i chętnie przychodzą po porcję pożywnego pokarmu.

Materiały
- nieheblowana deska szerokości 18 cm, długości 120 cm, grubości 2,5 cm
- 2 przycięte szybki z pleksiglasu, wymiary 15 x 18 cm i 20 x 23 cm
- mały zawias z dwoma pasującymi śrubami i nakrętkami
- pisak i linijka
- klej do drewna
- wkręty do drewna, długość 5 cm
- wiertarka akumulatorowa z nasadkami
Budowa
Czas pracy – 3 godziny
Stopień trudności – dość trudne
- Z deski odcinamy cztery kawałki. Dwa mają mieć długość 35 cm, jeden 30 cm, a ostatni 7,5 cm.
- Na jednej z deseczek długości 35 cm odmierzamy od górnego lewego roku 20 cm w prawo i zaznaczamy miejsce flamastrem. Następnie odmierzamy 20 cm od prawego dolnego rogu w lewo i znów zaznaczamy. Łączymy obydwa zaznaczone punkty linią i w tym miejscu przecinamy deseczkę na dwie części.
- Deseczkę długości 7,5 cm przecinamy wzdłuż na dwie równe połowy. Jedną połowę tniemy w poprzek na dwa trójkąty. Drugą połowę odkładamy, może przyda się do innych robót.
- Układamy przed sobą drugą deseczkę długości 35 cm. Obydwa wycięte trójkąty mocujemy na dole po lewej i prawej stronie, kleimy i skręcamy. Na powstałych podpórkach układamy deseczkę długości 30 cm, również przyklejamy ją i skręcamy z podpórkami i tylną ścianą.
- Obydwie boczne ściany ustawiamy węższą stroną do przodu, przyklejamy do dolnej deseczki i tylnej ściany.
- Od przodu przykręcamy małą szybkę z pleksiglasu, wcześniej nawiercając ręcznie otwory.
- Na dużej szybce pleksiglasowej mocujemy wzdłuż dłuższego boku zawias za pomocą dwóch śrub i nakrętek. Szybkę układamy na wierzchu domku i mocujemy zawias do tylnej ściany. Szybka powinna się dawać łatwo podnosić.
- Spiżarkę przykręcamy do pnia drzewa na wysokości ok. 2 m, za pomocą dwóch wkrętów u góry i dwóch wkrętów na dole. Do spiżarki powinno się z łatwością sięgać z małej drabiny. Napełniamy ją niekonserwowanymi orzechami włoskimi i laskowymi.
Budka dla nietoperzy
SWOBODNY wlot do budki jest ważny, podobnie jak nasłonecznienie w czasie godzin porannych. W budce będą latem wychowywane młode, wtedy nietoperze wiszą ciasno jeden obok drugiego. Odchody same wypadają z budki, więc odpada jej sprzątanie. Zwierzęta nie tolerują przeciągów, dlatego całość jest pokryta papą. Od południa budka powinna być w cieniu. Nietoperze zimują w jaskiniach bez dostępu mrozu, w bunkrach lub piwnicach.

Materiały
- nieheblowana deska szerokości 20 cm, długości 260 cm i grubości 2,5 cm
- pisak i linijka
- klej do drewna
- wkręty do drewna
- wiertarka akumulatorowa z nasadkami
- surowe łaty dachowe (24 x 48 mm); 6 x 35 cm, 1 x 70 cm długości
- papa dachowa i gwoździe do papy
Budowa
Czas pracy – 4 godziny
Stopień trudności – średnio trudne
- Z deski odcinamy kilka kawałków: dwa razy deseczki długości 50 cm i 4 razy długości 40 cm.
- Deseczkę długości 40 cm przepoławiamy wzdłuż, otrzymując dwie deseczki szerokości 10 cm, które będą ściankami bocznymi.
- Z drugiej deseczki długości 40 cm odcinamy wzdłuż pasek szerokości 5 cm. Razem z częścią szerokości 15 cm będą one stanowić część wlotową i daszek.
- Dwie deseczki długości 50 cm składamy razem, tworząc tył budki. W poprzek, pionowo do linii styku, przykręcamy w równych odstępach trzy łaty dachowe długości 35 cm, mocując je pośrodku desek. Górna i dolna łata mają być oddalone o 10 cm od brzegu deski.
- Dwie pozostałe deseczki długości 40 cm składamy razem, tworząc przód budki. Łączymy je łatami, podobnie jak tylną ścianę. Górna i dolna łata mają być oddalone o 5 cm od brzegu deski.
- Sześć elementów sklejamy i skręcamy, tworząc zamkniętą budkę. Przykręcone łaty mają się znaleźć we wnętrzu budki. Szczelina wlotowa, szerokości ok. 2 cm, jest u dołu. Na górze całość zamyka daszek.
- Całą budkę pokrywamy papą, którą mocujemy nierdzewnymi gwoździkami.
- Z tyłu budki pośrodku przykręcamy łatę długości 70 cm.
- Przytwierdzamy budkę do ściany domu lub drzewa, w miejscu osłoniętym od deszczu, przynajmniej na wysokości 3 do 4 m. Wlot powinien być skierowany na wschód lub południowy wschód.
Domek dla złotooków
ZŁOTOOKI to bardzo delikatne stworzenia, które lubią zimować w miejscu dobrze osłoniętym. Materiał wypełniający musi być luźny, aby owady mogły się głęboko schować, bez zagrożenia poranieniem. Dodatek szyszek świerkowych i kawałków kory zapewnia powstanie dużej ilości wolnej przestrzeni. Najlepiej wieszać skrzynkę na ścianie domu, gdyż w dzień pochłania ona ciepło słoneczne i nocą je oddaje. Sprawia to, że wnętrze skrzynki pozostaje przytulnie ciepłe, a ocieplenie styropianem zapewnia długie utrzymanie ciepła we wnętrzu.

Materiały
- nieheblowana deska szerokości 20 cm, długości 200 cm, grubości 2,5 cm
- łata dachowa długości 150 cm (standardowa 24 mm x 48 mm)
- klej do drewna
- wiertarka akumulatorowa z nasadkami
- 2 wkręty z oczkiem
- płyta styropianowa grubości 1 cm, z drobnymi wypustkami
- mocny sznur lub drut
- kawałki kory, liście, szyszki sosnowe
Budowa
Czas pracy – 3 godziny
Stopień trudności – średnio trudne
- Z deski odcinamy 3 kawałki długości 40 cm i 2 kawałki długości 25 cm.
- Z łaty dachowej odcinamy 7 kawałków długości 20 cm.
- Do deseczki długości 40 cm doklejamy i dokręcamy z obydwu stron dwie pozostałe deseczki tej długości.
- Dwie deseczki długości 25 cm będą stanowić pokrywę i dno skrzynki. Przyklejamy je i przykręcamy od dołu i od góry. W ten sposób uzyskujemy małą drewnianą skrzynkę otwartą od przodu.
- Dno i boczne ścianki wykładamy styropianem. Wcześniej wymierzamy dokładnie linijką poszczególne części i przycinamy materiał piłą ręczną.
- Wolną przestrzeń w skrzynce wypełniamy luźno kawałkami kory, suchymi liśćmi i szyszkami świerkowymi.
- Przód skrzynki zakrywamy pociętą łatą dachową, zachowując odstęp 1 cm między poszczególnymi kawałkami. Gdy przybijemy 7 kawałków łaty, powstanie 6 otworów. Łaty przyklejamy i skręcamy.
- Strona z otworami staje się tyłem skrzynki. Złotooki mogą z lewej i prawej strony wlatywać przez otwory do środka. Dwa wkręty z oczkiem mocujemy u góry po lewej i prawej stronie tylnej ściany. Można przez nie przeciągnąć sznurek lub drut do zawieszenia całości.
- Wieszamy skrzynkę w miejscu osłoniętym przed deszczem, na ścianie skierowanej na wschód lub południe.
Skrzynka dla biedronek
BIEDRONKI lubią zimować w miejscu ciepłym i ciasnym. W czasie pięknych jesiennych dni cieszą się promieniami słońca. Gdy zapada zmrok i obniża się temperatura, szybko chowają się przez szparę w swojej skrzynce. Najlepszym miejscem do wieszania są ściany domu, gdyż nagrzewają się w czasie słonecznych dni i nocą oddają ciepło, również do wnętrza wytłumionej skrzynki.

Materiały
- nieheblowana deska szerokości 20 cm, długości 240 cm i grubości 2,5 cm
- pisak i linijka
- wkręty do drewna długości 5 cm
- wiertarka akumulatorowa z nasadkami
- 2 wkręty z oczkami
- płyta styropianowa grubości 1 cm
- piła płatnica z drobnymi ząbkami
- mocny sznur albo drut
- kawałki kory
Budowa
Czas pracy – 3 godziny
Stopień trudności – średnio trudne
- Z deski odcinamy 6 kawałków długości 30 cm, dwa kawałki długości 25 cm.
- Z jednej deseczki długości 25 cm odcinamy wzdłuż pół centymetra tak że deseczka ma szerokość 19,5 cm.
- Z tej deseczki oraz drugiej długości 25 cm i kolejnej długości 30 cm tworzymy ramę, sklejamy ją i skręcamy. Każdy bok ma na zewnątrz długość 30 cm. Jedna strona jest niższa o 0,5 cm (to będzie później wejście).
- Dwie pozostałe deseczki kładziemy obok siebie, na nich ustawiamy ramę, pisakiem zaznaczamy wystającą część i ją odcinamy. Całość sklejamy i skręcamy.
- Dno i ściany boczne wykładamy kawałkami wcześniej przyciętego styropianu. Jeśli przytniemy go bardzo dokładnie, to będzie się sam trzymał.
- Wolną przestrzeń wypełniamy całkowicie kawałkami kory. Można je zebrać w czasie spaceru po lesie, potem przez kilka dni suszyć. Większe kawałki często lekko się skręcają, w ten sposób powstają zagłębienia dla biedronek.
- Zamykamy skrzynkę dwoma pozostałymi deseczkami, postępując podobnie jak w wypadku podłogi. W ten sposób uzyskujemy zamkniętą skrzynkę z podłużną szparą z jednej strony.
- Ścianą tylną jest ściana ze szparą. U góry po lewej i prawej stronie tylnej ściany mocujemy wkręt z oczkiem. Tędy można przepleść sznurek.
- Wieszamy skrzynkę na ścianie w miejscu osłoniętym od deszczu tak, aby była skierowana na wschód lub południe. Szpara jest wejściem dla owadów i znajduje się tuż przy ścianie.
Dom z chrustu
UBIJANIE ma sens, ponieważ w stercie będzie się ukrywać wiele małych zwierząt. Im bardziej zwarta jest sterta, tym trudniej jest dostępna dla kotów i kun, polujących na małe zwierzęta. Przez lata konstrukcja każdej sterty chrustu zapadnie się, wtedy można dołożyć nowe konary i gałązki. W ten sposób pomagamy pożytecznym zwierzętom w ogrodzie, a zarazem oszczędzamy czas i wysiłek, ponieważ nie musimy sprowadzać specjalnego materiału.

Materiały
- konary i gałęzie różnej grubości i długości
- ewentualnie drewno z pnia i inne naturalne kawałki drewna
- mocny długi sekator do gałęzi
- sekator do róż
Budowa
Czas pracy – 1 godzina
Stopień trudności – średnio trudne
- Wyszukujemy odpowiednie miejsce w ogrodzie, np. między krzewami w żywopłocie lub obok dużego drzewa. Sterta powinna mieć przynajmniej 1 m średnicy. Zawsze można ją powiększyć.
- Najpierw układamy jeden na drugim wszystkie większe konary i ewentualnie kawałki pni.
- Na wierzch kładziemy wiele drobniejszych gałązek wykorzystując ich naturalne wygięcia do budowy foremnej sterty.
- Długie, proste gałęzie opieramy grubszym końcem o środek sterty. Dzięki temu całość zyskuje stabilność.
- Odstające kawałki gałęzi odcinamy sekatorem.
- Wchodzimy na stertę i ubijamy ją, skacząc jak na trampolinie. Może dzieci będą chciały się tak zabawić?
- Dokładamy następne gałęzie i co pewien czas znów skaczemy na naszej drewnianej trampolinie.
- Na koniec odłamujemy lub odcinamy wszystkie odstające gałązki i gałęzie. Dzięki temu sterta będzie miała kulisty kształt i zyska ładny wygląd.
Piwniczka dla owadów
DREWNO zaczyna się rozkładać w kontakcie z ziemią. Jako pierwsze na pewno pojawią się grzyby. To przyciąga wiele pożytecznych stworzeń, żywiących się właśnie pleśnią. Biegaczowate, kusakowate, pareczniki i wije zakładają tu przedszkole i stąd wyruszają na łowy. Drewno o różnym stopniu rozłożenia jest pokarmem dla wielu owadów, które są następnie zjadane przez jeże, ryjówki i płazy. Próchno w głębszych warstwach zapewnia wielu zwierzętom możliwość zimowania. W tej piwniczce można wykorzystać resztki drewna, które w naturalny sposób pozyskuje się w ogrodzie. Przez lata gromadzone drewno zapada się, tworząc miejsce na kolejny materiał. Jeśli piwniczkę zbudujemy wyłącznie z dębiny, możemy nawet stworzyć miejsce wzrostu potomstwa jelonka rogacza. Jego larwy żyją przez wiele lat w zmurszałym drewnie, aż przemieniają się w największego rodzimego chrząszcza.

Materiały
- kawałki martwego drewna, dłużyce i szczapy różnych gatunków drzew
- gałęzie różnej grubości i długości
- łopata
- mocny, długi sekator do gałęzi
Budowa
Czas pracy – 1 godzina
Stopień trudności – średnio trudne
- W ogrodzie szukamy miejsca, które jest rano nasłonecznione i nie pozostaje w cieniu ani w zasięgu deszczówki spadającej z dachu lub z dużego drzewa.
- Łopatą wykopujemy dołek, przynajmniej na głębokość jednego sztychu, lepiej głębiej. Im głębiej, tym bardziej gleba jest zabezpieczona przez zamarzaniem. Wielkość dołka zależy od ilości posiadanego drewna. Przynajmniej 50 x 50 cm.
- Dołek wypełniamy różnorodną mieszanką posiadanych materiałów.
- Usypujemy wzgórek z martwego drewna, wedle uznania.
Kamienny kopiec
PIRAMIDA nie tylko dobrze wygląda, ale też pomaga ogromnej liczbie zwierząt. Kamienie nagrzewają się w słońcu i potem oddają ciepło. Gąsienice motyli, które chcą się przepoczwarczyć, szybko zauważają to ciepło i wyszukują we wnętrzu piramidy jakieś bezpieczne miejsce. Wiele owadów wygrzewa się na ciepłej powierzchni kamieni. Szczyt piramidy jest dobrym punktem dla ptaków obserwujących swój rewir i wyśpiewujących trele. Jeśli ktoś chce powiększyć podstawę piramidy, wykopując pod spodem dół, stworzy w tej „piwniczce” idealne miejsce zimowania żab i traszek.

Materiały
- kamienie, kamienie, kamienie, najróżniejszej wielkości (kanciaste są łatwiejsze do układania)
- gruz budowlany
- młotek kamieniarski
- ewentualnie łopata
Budowa
Czas pracy – 1 do kilku dni
Stopień trudności – średnio trudne
- Wybieramy nasłonecznione miejsce w ogrodzie, łatwo dostępne ze wszystkich stron. W razie potrzeby najpierw wyrównujemy podłoże łopatą.
- Największe i najcięższe kamienie układamy w krąg na ziemi, wąską stroną do środka, szerszą na zewnątrz. Układamy je tak ściśle, jak tylko się da.
- Wnętrze okręgu wypełniamy gruzem lub mniejszymi kamieniami, w razie potrzeby rozbijamy większe kawałki młotkiem kamieniarskim.
- Układamy kolejny krąg z kamieni. Umieszczamy kamienie nad przerwami między kamieniami poniżej, tak aby lekko pochylały się do środka.
- Nowy krąg wypełniamy gruzem lub mniejszymi kamieniami.
- Im wyższy poziom osiągamy, tym mniejsze stają się kamienne kręgi. Budowa piramidy może być bardzo wciągającym zajęciem, czymś w rodzaju układania puzzli w naturze. Z odrobiną wprawy uda się nam wybrać ze sterty kamieni te właściwe i umieścić je w odpowiednim miejscu.
Kompostownik dla dżdżownic
KOMPOSTOWNIK połyka co prawda część domowych odpadków, ale ma być przede wszystkim cennym schronieniem dla wielu rzadkich zwierząt, np. chrząszczy, takich jak rohatyniec nosorożec i kruszczyca złotawka, oraz innych pożytecznych małych zwierząt, które potrzebują kompostowanego materiału z dużą zawartością drewna jako pożywienia lub surowca do budowy gniazda. Można wciąż dokładać martwe drewno, materiał organiczny lub suche liście (ale nie skoszoną trawę), bez konieczności przerabiania kompostu. Odwrócone doniczki to ulubiona kryjówka dżdżownic, a zarazem sposób na przewietrzenie pryzmy. Owadożerne zwierzęta, jak jeże czy ryjówki, pająki z rodziny darownikowatych i chrząszcze z rodziny biegaczowatych, chętnie wpadną tu na niewielką przekąskę.

Materiały
- standardowy kompostownik z drewna lub metalu (nie do szybkiego kompostowania)
- szczapy drewna, kora, siano, martwe drewno i inne naturalne materiały
- wybrane odpadki organiczne z kuchni
- większe gliniane doniczki
- folia do okrycia ziemi
- karton
Budowa
Czas pracy – 1 do kilku dni do kilku tygodni
Stopień trudności – średnio trudne
- Wyszukujemy w ogrodzie jakieś łatwo dostępne miejsce, najlepiej w półcieniu pod krzewem.
- Wybieramy ziemię na głębokość łopaty z obrębu przyszłego kompostownika (albo trochę mniej). Wykopaną ziemię odkładamy na bok i przykrywamy folią.
- Ustawiamy gotowy kompostownik.
- Dół wypełniamy słomą, do poziomu gleby.
- Gałęzie i chrust łamiemy na mniejsze kawałki i tworzymy warstwę wysokości 30 cm. Grubsze kawałki martwego drewna i konary układamy pośrodku.
- Wsypujemy połowę wykopanej ziemi i pokrywamy równomiernie, luźno zgromadzony już materiał.
- Gliniane doniczki wypełniamy ściśle porwanymi kawałkami tektury. Pełne doniczki ustawiamy do góry nogami na wyrównanej powierzchni w kompostowniku.
- Wolną przestrzeń zasypujemy kawałkami chrustu i martwego drewna, aż doniczki nie będą widoczne.
- Wsypujemy resztę ziemi, rozdzielając ją równomiernie.
- Pośrodku kompostownika robimy małe wgłębienie. Tutaj możemy wsypywać organiczne odpadki z kuchni.